Msza Święta polowa w Czarnym Lesie (Fot. Danuta Stefanko)
W Czarnym Lesie niedaleko Iwano-Frankiwska, dawnego Stanisławowa, odbyły się uroczyste obchody 80. rocznicy zagłady przedstawicieli polskiej inteligencji. Ofiarami mordu w Czarnym Lesie byli głównie lekarze, nauczyciele i osoby duchowne, zamieszkujący Stanisławów. Zbrodnia została dokonana przez hitlerowców w ramach niemieckiego planu Intelligenzaktion. Areszty rozpoczęły się 14-15 sierpnia 1941 roku.
„Każdy system totalitarny zakłada, że zniszczyć należy wszystkich tych, którzy mogą przewodniczyć oporowi społecznemu, mają szacunek społeczny, mogą pełnić funkcję kierowniczą. Tylko w ten sposób, pozbawiając elit, można zepchnąć społeczeństwo do roli niewolników. Do takiej roli zarówno system niemiecki, jak i system komunistyczny próbowały zepchnąć wszystkie narody słowiańskie. Nie udało im się między innymi dlatego, że właśnie ci ludzie oddali za to swoje życie” – powiedział historyk wojskowości dr hab. Adam Ostanek, profesor Wojskowej Akademii Technicznej w Warszawie.
Na początku uroczystości, które odbyły się w dniach 11-12 września 2021 roku goście mogli obejrzeć wystawę fotograficzną „Las, w którym nie śpiewa ptak”, przedstawiającą prace wykonywane przez Towarzystwo Kultury Polskiej „Przyjaźń” na rzecz odnowienia miejsca pamięci narodowej w Czarnym Lesie od 1993 roku po dziś dzień. Później została odprawiona Msza Święta polowa w intencji poległych tu ofiar.
„To jest święte miejsce. Jestem dzieckiem wojny, pamiętam wszystkie te wydarzenia. Jest tutaj taka dziwna cisza. Każde drzewo pamięta o tych zdarzeniach, o tych łzach, tym płaczu rodzin po zamordowanych, zabitych ludziach, którzy nic nie byli winni, chyba tylko, że byli inteligencją i byli Polakami” – mówiła Zofia Siemianów, miejscowa Polka, która od kilku lat przyjeżdża na obchody rocznicowe do Czarnego Lasu.
Uczestnicy obchodów 80. rocznicy zagłady polskiej inteligencji w Czarnym Lesie (Fot. Danuta Stefanko)
W tegorocznych uroczystościach wzięli udział przedstawiciele społeczności polskiej, władz lokalnych, dyplomaci i politycy, a także duchowieństwo. Po Mszy Świętej uczestnicy obchodów złożyli wieńce, kwiaty i zapalili znicze przy pomniku oraz dołach śmierci. Następnie w Centrum Kultury Polskiej i Dialogu Europejskiego w Iwano-Frankiwsku zaprezentowano film Wacława Kujbidy „Mroki Czarnego Lasu”.
„Zginąć śmiercią żołnierską to się zdarza, to historia, która pokazuje, że żołnierze walczą i giną. Natomiast mordowanie bezbronnych ludzi na ziemiach całej Europy jest wielką tragedią. 80. rocznica mordu na stanisławowskiej inteligencji, na profesorach gimnazjalnych, lekarzach, duchowieństwie, osobach, które wiodły prym w społeczeństwie, jest smutną rocznicą, ale też ważną, dlatego, żeby przypominać o tym miejscu, gdzie w sierpniu 1941 roku mordowano Polaków. Mordowano po to, aby móc zniewolić naród polski” – powiedział konsul Rafał Kocot, kierownik Wydziału Polonii Konsulatu Generalnego Rzeczypospolitej Polskiej we Lwowie.
Według różnych źródeł w Czarnym Lesie hitlerowcy zamordowali ok. 700 przedstawicieli inteligencji polskiej i członków ich rodzin. Ciała zrzucano do wykopanych dołów. Po wojnie informacja o dokonanym mordzie była utajniona. Dopiero po rozpadzie Związku Radzieckiego polska społeczność dawnego Stanisławowa zainicjowała badanie pochówków w Czarnym Lesie.
„Już od pięciu lat współpracujemy z Towarzystwem Kultury Polskiej „Przyjaźń”, wspieramy ich w opiece nad tym miejscem pamięci. W 2020 roku udało nam się przeprowadzić rewitalizację i odnowić doły śmierci w Czarnym Lesie, a także wymienić całe ogrodzenie. Wcześniej odnowiliśmy również wszystkie tablice, pogłębiliśmy napisy i przeprowadziliśmy prace konserwatorskie na krzyżu” – mówił Marcin Demcio z Fundacji Wolność i Demokracja.
Prezentacja filmu Wacława Kujbidy „Mroki Czarnego Lasu” (Fot. Danuta Stefanko)
Kolejnym punktem obchodów było oddanie hołdu wszystkim spoczywającym oraz ofiarom I i II wojny światowej na dawnym cmentarzu katolickim przy ulicy Sapieżyńskiej w Stanisławowie. Obecnie cmentarz pełni funkcje skweru memorialnego.
„Trzeba pamiętać lekcje historii. Od naszej nieobojętności, pamięci narodowej i stosunku do tych lekcji zależy nasze wspólne jutro. Chcę życzyć nam wszystkim pokoju w duszy i nad głowami, żeby nasze bratnie państwa, Polska i Ukraina, miały pokojowe niebo i wielką dobrą perspektywę, bo gdy Polacy i Ukraińcy wspólnie walczyli przeciwko wrogom, z reguły odnosiliśmy zwycięstwo, kiedy razem robimy jakieś projekty, są z reguły udane” – powiedział Wołodymyr Fedorak, naczelnik Wydziału Kultury, Narodowości i Religii Iwanofrankiwskiej Obwodowej Administracji Państwowej.
Zwieńczeniem obchodów 80. rocznicy mordu polskiej inteligencji Stanisławowa w Czarnym Lesie, organizowanych przez Towarzystwo Kultury Polskiej „Przyjaźń” w Iwano-Frankiwsku była Msza Święta w miejscowym kościele pw. Chrystusa Króla Wszechświata.
Tekst: Danuta Stefanko
Program radia CKPiDE:
Zdjęcia: Danuta Stefanko
