Fot. domena publiczna
Witold Lutosławski od najmłodszych lat poświęcał swoje życie muzyce, a w szczególności grze na fortepianie i komponowaniu utworów. Jeden z najwybitniejszych polskich kompozytorów – obok Fryderyka Chopina oraz Karola Szymanowskiego – i dyrygentów XX wieku. W 110. rocznicę urodzin Witolda Lutosławskiego przedstawiamy najciekawsze karty jego życiorysu.
Dzieciństwo i wykształcenie muzyczne
Witold Lutosławski urodził się 25 stycznia 1913 roku w Warszawie w rodzinie ziemiańskiej o patriotycznych postawach. Był synem Józefa i Marii z Olszewskich. W okresie I wojny światowej rodzina przeniosła się do Moskwy, uciekając przed wojskami niemieckimi. Po wybuchu rewolucji październikowej bolszewicy aresztowali i rozstrzelali ojca Witolda Lutosławskiego. Matka powróciła do niepodległej już Polski z trójką osieroconych synów.
Mając 6 lat Witold Lutosławski, który był najmłodszym w rodzinie, rozpoczął edukację muzyczną, biorąc lekcje gry na fortepianie u Heleny Hoffman. Już wtedy pojawiły się jego pierwsze próby kompozytorskie – Preludium na fortepian 1922 roku. Uczęszczał również na lekcje gry na skrzypcach oraz teorii i kompozycji. Młodym talentem zaopiekował się wówczas Witold Maliszewski, pod którego kierownictwem Witold Lutosławski w 1930 skomponował swój pierwszy utwór wykonany później publicznie w Konserwatorium Warszawskim – „Taniec Chimery” na fortepian.
Fot. lutoslawski.org.pl
W latach 1931-1933 był studentem Wydziału Matematyki Uniwersytetu Warszawskiego. W 1932 roku rozpoczął studia w Konserwatorium Warszawskim. Dyplom pianisty uzyskał w 1936, a kompozytora, za utwór „Requiem” na sopran, chór mieszany i orkiestrę, rok później. W 1939 roku odbyło się pierwsze w jego karierze prawykonanie utworu „Wariacje symfoniczne”, które uznał za swój debiut kompozytorski.
Witold Lutosławski w czasie II wojny światowej i okresie powojennym
Rozwijającą się karierę muzyczną Witolda Lutosławskiego przerwał wybuch II wojny światowej. Podczas kampanii wrześniowej służył w wojsku jako radiotelegrafista. Po ucieczce z niemieckiej niewoli wrócił do Warszawy. Większość dotychczas skomponowanych przez niego utworów zaginęła. W okupowanej stolicy zarabiał na życie, grając w kawiarniach w duecie z Andrzejem Panufnikiem. Najsłynniejszym owocem tej współpracy są „Wariacje na temat Paganiniego” na dwa fortepiany z 1941 roku.
W tym okresie skomponował też dwie etiudy, Trio na obój, klarnet i fagot oraz liczne pieśni walki podziemnej. Po wojnie zaangażował się w działania na rzecz odbudowy polskiego życia muzycznego. Był członkiem Związku Kompozytorów Polskich oraz współorganizatorem Międzynarodowego Festiwalu Muzyki Współczesnej „Warszawska Jesień”. Nigdy nie był etatowym nauczycielem. Wykładał tylko na kursach kompozytorskich i udzielał prywatnych konsultacji.
Fot. Jerzy Baranowski / PAP
W 1946 roku Witold Lutosławski poślubił Marię Bogusławską, z którą pozostał w związku małżeńskim do końca życia. W 1948 roku odbyła się premiera I Symfonii Witolda Lutosławskiego, nad którą pracę kompozytor rozpoczął jeszcze w okresie wojennym. Dzieło to zostało jednak potępione przez władze, w związku z czym jego muzyce przez pewien czas odmawiano publicznych wykonań.
W latach 50. trudna sytuacja materialna zmuszała twórcę do komponowania piosenek tanecznych i dla dzieci. Od 1963 prawykonaniem swoich „Trzech poematów Henri Michaux” na chór i orkiestrę rozpoczął karierę dyrygencką. Jako dyrygent odbył wiele podróży artystycznych, między innymi do Francji, Czechosłowacji, Holandii, Norwegii i Austrii. Dyrygował Los Angeles Philharmonic Orchestra, San Francisco Symphony Orchestra, London Sinfonietta oraz Orchestre de Paris.
Dorobek muzyczny i uznanie Witolda Lutosławskiego
Dla początku kariery kompozytorskiej Witolda Lutosławskiego charakterystyczny jest neoklasycyzm, czego wyrazem jest jego I Symfonia. Z kolei „Mała suita” i „Koncert na orkiestrę” są wyraźnym przejawem zainteresowania kompozytora polskim folklorem. Właśnie za „Koncert na orkiestrę”, oparty na motywach z muzyki ludowej, twórca w 1955 roku otrzymał swoją pierwszą ważną nagrodę kompozytorską. Utwór ten pozostaje najczęściej wykonywaną na świecie kompozycją Witolda Lutosławskiego.
Fot. domena publiczna
W latach 60. stał się artystą rozpoznawanym na całym świecie, a jego twórczość spotkała się z licznymi państwowymi i międzynarodowymi nagrodami. Zaczął otrzymywać zaproszenia od czołowych orkiestr i instytucji muzycznych, zapraszano go do udziału w prestiżowych festiwalach. W 1994 roku Witold Lutosławski został odznaczony Orderem Orła Białego. Wiele uniwersytetów przyznało mu tytuł doktora honoris causa, w tym też uniwersytety w Warszawie, Toruniu, Chicago, Glasgow, Cambridge i Uniwersytet Jagielloński.
Jako jeden z najwybitniejszych autorytetów współczesnej muzyki został członkiem honorowym Międzynarodowego Towarzystwa Muzyki Współczesnej. Przez wiele lat prowadził również działalność charytatywną, fundując stypendia dla młodych kompozytorów i wykonawców. Od 1990 w Warszawie odbywa się Międzynarodowy Konkurs Kompozytorski im. Witolda Lutosławskiego, organizowany przez Filharmonię Narodową. Kompozytor zmarł 7 lutego 1994 roku w Warszawie.
Opracowane na podst. dzieje.pl, muzykotekaszkolna.pl, culture.pl
