Ks. Jerzy Popiełuszko (Fot. Ośrodek Dokumentacji Życia i Kultu Błogosławionego Księdza Jerzego Popiełuszki)

Szczególną rolę w walce z komunizmem w Polsce w latach powojennych odegrał Kościół Katolicki. Duchowni byli ostoją opozycji, głosząc prawdę stawali się nadzieją dla milionów Polaków, dodawali otuchy cierpiącym. Obok najważniejszych i najwybitniejszych postaci tego okresu – Papieża Polaka św. Jana Pawła II oraz Prymasa Polski bł. kard. Stefana Wyszyńskiego – stoi męczennik, kapelan „Solidarności” bł. ks. Jerzy Popiełuszko.

Podczas odprawianych Mszy Świętych w intencji Ojczyzny, mówił o sytuacji polityczno-społecznej w Polsce, czym zasłużył sobie na szczerą nienawiść władz komunistycznych. Został zamordowany przez funkcjonariuszy Służby Bezpieczeństwa. Zapłacił najwyższą cenę w walce ze złem. W roku 2022 mija 75 lat z dnia urodzin bł. ks. Jerzego Popiełuszki. Przedstawiamy jego życiorys.

Dzieciństwo, służba wojskowa i nauka w seminarium

Ks. Jerzy Popiełuszko, a właściwie Alfons Popiełuszko, urodził się 14 września 1947 we wsi Okopy niedaleko Suchowoli. Tam spędził dzieciństwo. Jego rodzice, Marianna i Władysław, mieli niewielką posiadłość ziemską, prowadzili gospodarstwo rolne. Klimat głębokiego życia religijnego w domu rodzinnym, uformował w nim rysy silnej duchowości, które z upływem czasu doprowadziły go do głębokiej, dojrzałej wiary i niezwykłej posługi duszpasterskiej. Z domu rodzinnego wyniósł przekonanie, że Bóg i sprawy Boże są najważniejszymi wartościami w życiu, których nie mogą przesłaniać ani przewyższać żadne inne.

W 1954 roku rozpoczął naukę w szkole podstawowej w Suchowoli. Cztery lata później został ministrantem w miejscowym kościele parafialnym. Tam też kontynuował edukację w liceum ogólnokształcącym. Po uzyskaniu świadectwa dojrzałości w 1965 roku wstąpił do Metropolitalnego Seminarium Duchownego pw. św. Jana Chrzciciela w Warszawie.

Przyszły ksiądz Jerzy Popiełuszko w pierwszym rządzie, trzeci od prawej (Fot. Archiwum IPN)

Podczas studiów seminaryjnych w latach 1966-1968 odbył przymusową służbę wojskową w specjalnej jednostce wojskowej dla kleryków w Bartoszycach. W wojsku był prześladowany i dręczony przez dowództwo. Odznaczył się jednak wielką odwagą i wytrwałością w zachowaniu swoich przekonań i postaw religijnych. Pobyt w jednostce bardzo nadwyrężył stan jego zdrowia. Wkrótce po powrocie do Seminarium dłuższy czas musiał spędzić w szpitalu. 28 maja 1972 roku w katedrze św. Jana Chrzciciela w Warszawie przyjął święcenia kapłańskie z rąk kard. Stefana Wyszyńskiego.

Posługa duszpasterska ks. Jerzego Popiełuszki i Msze Święte w intencji Ojczyzny

Po święceniach kapłańskich pełnił posługę duszpasterską jako wikariusz w parafiach podwarszawskich w Ząbkach oraz Aninie, a następnie w Warszawie w parafii Dzieciątka Jezus. W latach 1979-1980 prowadził katechezy dla studentów medycyny w kościele uniwersyteckim pw. św. Anny. W tym czasie został również diecezjalnym duszpasterzem służby zdrowia. Ze względów zdrowotnych w 1980 roku został przeniesiony jako rezydent do parafii św. Stanisława Kostki na warszawskim Żoliborzu.

Od czasu strajków sierpniowych w Hucie Warszawa oraz po powstaniu „Solidarności” ks. Jerzy Popiełuszko stał się jej duchowym przywódcą, natomiast warszawscy hutnicy określili go swoim kapelanem. Związał się z duszpasterstwem świata pracy, rozumiejąc je jako wyzwanie dla Kościoła tego czasu i niezwykłą szansę ewangelizowania środowisk pracy, poddanych dotychczas zmasowanej ateizacji.

Główny wysiłek kapelan „Solidarności” włożył w przygotowanie i prowadzenie w kościele św. Stanisława Kostki Mszy Świętych w intencji Ojczyzny i tych, którzy za nią cierpią. Przybywały na nie delegacje „Solidarności” z całego kraju. Przez przyjaciół ks. Jerzy Popiełuszko określany był „małym papieżem”. W kazaniach nawoływał, by „zło dobrem zwyciężać”. Opierając się na encyklikach społecznych i przepowiadaniu Jana Pawła II oraz kard. Stefana Wyszyńskiego, podejmował aktualne tematy odnowy religijnej i moralnej, które łączyły się z kwestiami społecznymi i politycznymi. Mówił też o bolesnych problemach deptania przez rządzących elementarnych praw ludzkich, godności człowieka, łamaniu sumienia i programowej deprawacji, jakiej poddawane było społeczeństwo przez system polityczny i władze.

Ks. Jerzy Popiełuszko odprawia Mszę Świętą w pierwszą rocznicę strajku w Hucie Warszawa, sierpień 1981 r. (Fot. Archiwum IPN)

W tym czasie nawiązywał też liczne kontakty z opozycjonistami. W jego mieszkaniu spotykali się ludzie z różnych środowisk, między innymi robotnicy, inteligencja, artyści. Odwiedzał związkowców w Hucie, jeździł z nimi do Gdańska, gdzie spotykali się z Lechem Wałęsą. Towarzyszył im też w prywatnych uroczystościach, udzielał ślubów, chrzcił i odprawiał pogrzeby.

Po wprowadzeniu stanu wojennego 13 grudnia 1981 roku był systematycznie nękany przez Służbę Bezpieczeństw i Milicję Obywatelską. Mimo to organizował pomoc dla osób internowanych i ich rodzin, wspierał różnego rodzaju inicjatywy społeczne, pomagał sprowadzać leki z Zachodu. W podziemiach kościoła św. Stanisława Kostki gromadzona była żywność i leki. Uczestniczył też w procesach aresztowanych za przeciwstawianie się prawu stanu wojennego. Wspierał więźniów politycznych. Nagrał kilka rozpraw, wnosząc na salę sądową magnetofon schowany pod sutanną. Materiał, który wtedy powstał, był emitowany w Radiu Wolna Europa.

Władze komunistyczne w walce przeciwko ks. Jerzemu Popiełuszce

Komunistyczne władze drażniła rosnąca popularność Mszy za Ojczyznę oraz autorytet ks. Jerzego Popiełuszki. Zaczęły wywierać coraz większe naciski na Episkopat, aby przenieść go do innej parafii i uniemożliwić odprawianie nabożeństw, które „przekształcają się w manifestacje polityczne, powodując zagrożenie ładu, bezpieczeństwa i porządku w Stolicy”.

30 sierpnia 1983 roku kapelan „Solidarności” został zatrzymany przez milicję w drodze do Gdyni, gdzie miał wygłosić kazanie. Prokuratura wszczęła przeciwko niemu śledztwo w sprawie „nadużywania wolności sumienia i wyznania na szkodę Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej”. Ks. Jerzy Popiełuszko był obserwowany przez Służbę Bezpieczeństwa w ciągu dwóch lat przed porwaniem i morderstwem. Założono mu podsłuch, próbowano też doprowadzić do wypadku samochodowego.

Ks. Jerzy Popiełuszko w kościele św. Stanisława Kostki na Żoliborzu. Warszawa, 31.10.1982 r. (Fot. W. Kryński / PAP)

Gdy zawiodły próby nacisków, zdecydowano się na bardziej radykalne działania. 13 października 1984 roku miała miejsce pierwsza próba zamordowania ks. Jerzego Popiełuszki, który wracał samochodem z Gdańska do Warszawy. W okolicach Olsztynka funkcjonariusze Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, jego przyszli mordercy, planowali spowodować wypadek, rzucając kamieniem w przednią szybę jadącego samochodu.

Porwania ks. Jerzego Popiełuszki dokonali trzej oficerowie Służby Bezpieczeństwa z IV Departamentu MSW zwalczającego Kościół katolicki. 19 października 1984 na trasie Toruń-Bydgoszcz zatrzymali samochód, którym jechali ks. Jerzy Popiełuszko oraz jego kierowca Waldemar Chrostowski. Kierowcy funkcjonariusze założyli na ręce kajdanki i knebel na usta. Księdza, który nie chciał wejść do samochodu, oprawcy bijąc pozbawili przytomności i wrzucili do bagażnika. Waldemarowi Chrostowskiemu w czasie jazdy udało się wyskoczyć z samochodu.

Kiedy funkcjonariusze zatrzymali się i otworzyli bagażnik, ks. Jerzy Popiełuszko zaczął uciekać. Po kilku uderzeniach pałką stracił jednak przytomność i znów został umieszczony w bagażniku. Podczas dalszej jazdy porywacze, obawiając się blokady dróg, zdecydowali się jego zabić. Przywiązali do jego nóg worek kamieni, usta zakleili plastrem, a następnie wrzucili go do Zalewu Wiślanego w pobliżu Włocławka.

Uroczystości pogrzebowe i proces beatyfikacyjny ks. Jerzego Popiełuszki

30 października 1984 roku w dzienniku telewizyjnym poinformowano o wyłowieniu z Wisły pod Włocławkiem ciała ks. Jerzego Popiełuszki. Zwłoki były tak zmasakrowane, że rodzina zidentyfikowała je tylko na podstawie znaków szczególnych. Do nóg kapłana przywiązany był 11-kilogramowy worek z kamieniami. Ks. Jerzego Popiełuszkę pochowano przy kościele św. Stanisława Kostki.

Pogrzeb ks. Jerzego Popiełuszki (Fot. Serwis Wideo PAP)

Pogrzeb, który odbył się 3 listopada 1984 stał się prawdziwą żałobną manifestacją religijno-polityczną, gdyż wzięło w nim udział około 800 tysięcy wiernych oraz blisko tysiąca księży. Mszy pogrzebowej przewodniczył prymas Józef Glemp. Od dnia pogrzebu ks. Jerzego Popiełuszki jego grób stał się miejscem pielgrzymek i modlitwy. Sława świętości i męczeństwa rozszerzała się nie tylko na Polskę, ale i na cały świat. Przy grobie ks. Jerzego Popiełuszki modlił się Jan Paweł II oraz późniejszy papież Benedykt XVI.

W 1997 roku rozpoczął się proces beatyfikacyjny kapelana „Solidarności”. 12 lat później papież Benedykt XVI złożył podpis na dekrecie o męczeństwie ks. Jerzego Popiełuszki, co było równoznaczne z podjęciem decyzji o wyniesieniu go na ołtarze. 6 czerwca 2010 roku na placu Józefa Piłsudskiego w Warszawie została odprawiona uroczysta Msza Święta beatyfikacyjna.

Opracował Artur Lipert