Ignacy Łukasiewicz (Fot. Wikimedia Commons)
Ignacy Łukasiewicz – aptekarz, pionier europejskiego przemysłu naftowego, wynalazca lampy naftowej, działacz niepodległościowy, społecznik i filantrop. To właśnie on znalazł się w gronie patronów 2022 roku. Sejm Rzeczypospolitej Polskiej, podejmując uchwałę w tej sprawie, podkreślił jego zasługi dla rozwoju polskiego przemysłu i gospodarki, a także zaangażowanie w walkę o niepodległość. W 200. rocznicę jego urodzin zapraszamy do zapoznania się z życiorysem tego wybitnego Polaka.
Dzieciństwo i młodość Ignacego Łukasiewicza
Ignacy Łukasiewicz urodził się według różnych źródeł 8 albo 23 marca 1822 roku w Zadusznikach pod Mielcem. Pochodził ze zubożałej rodziny szlacheckiej pochodzenia ormiańskiego o patriotycznych tradycjach. Jego ojciec był uczestnikiem powstania kościuszkowskiego. W 1832 roku rozpoczął naukę w gimnazjum w Rzeszowie, jednak w 1836 po śmierci ojca ze względu na sytuację finansową musiał porzucić gimnazjum.
Wówczas podjął pracę jako pomocnik aptekarski najpierw w Łańcucie, a od 1841 roku w Rzeszowie. Zdobytą wówczas wiedzę i umiejętności rozwinął w trakcie studiów. W latach 1850-1852 studiował na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego, przy którym funkcjonowało studium farmaceutyczne, a także w Wiedniu, gdzie uzyskał tytuł magistra farmacji.
Najważniejsze odkrycie Ignacego Łukasiewicza
Po studiach Ignacy Łukasiewicz wyjechał do Lwowa. Najważniejsze jego odkrycie miało początki we lwowskiej aptece Pod Złotą Gwiazdą, gdzie wspólnie z Janem Zehem prowadził badania nad ropą naftową. Po oczyszczeniu tego płynu uzyskał naftę świetlną. Pierwsza skonstruowana przez niego lampa naftowa, wykonana przez lwowskiego blacharza Adama Bratkowskiego, rozświetliła wystawę apteki. Jednak symboliczną datą narodzin polskiego przemysłu naftowego jest 31 lipca 1853 roku. Tego dnia lampa naftowa oświetliła nocną operację w szpitalu na lwowskim Łyczakowie. Sama lampa ani nawet jej rysunek nie zachowały się do naszych czasów.
Ignacy Łukasiewicz (Fot. Wikimedia Commons)
Na początku 1854 roku Ignacy Łukasiewicz przeniósł się do Gorlic, aby być bliżej terenów roponośnych. Wspólnie z Tytusem Trzecieskim i Karolem Klobassą-Zrenckim w Bóbrce koło Krosna założył pierwszą na świecie spółkę naftową, a dwa lata później pierwszą na ziemiach polskich kopalnię ropy naftowej w Ulaszowicach. Na terenie kopalni Bóbrka doskonalił technikę wiercenia otworów wydobywczych, wprowadził do użytku wiertnicę ręczną, a później maszyny parowe do napędu wiertnic.
W Ulaszowicach Ignacy Łukasiewicz wybudował też rafinerię, która miała oczyszczać wydobywany w Bóbrce surowiec. Po pożarze destylarni w Ulaszowicach uruchomił jeszcze większą przetwórnię ropy w Chorkówce koło Krosna. W momencie przeprowadzki na ziemię krośnieńską Ignacy Łukasiewicz był już znaną osobą. Nafta, którą otrzymywał w rafinerii w Chorkówce, była znakomitej jakości, dlatego rywalizowała na rynkach światowych z naftą rumuńską czy amerykańską.
Oprócz nafty polski wynalazca wytwarzał smary i oleje do maszyn, a także asfalt oraz rodzaj parafiny – gudron. Były to osiągnięcia pionierskie w skali światowej, które zostały nagrodzone medalem i dyplomem uznania za zasługi dla przemysłu naftowego na Wystawie Powszechnej w Wiedniu w 1873 roku. Natomiast w 1877 zorganizował we Lwowie kongres naftowy i doprowadził do powstania Towarzystwa Naftowego dla Opieki i Rozwoju Przemysłu i Górnictwa Naftowego w Galicji (od 1880 roku pod nazwą Krajowego Towarzystwa Naftowego) z siedzibą w Gorlicach, którego był prezesem w latach 1881-1882.
Pierwsze szyby naftowe w Galicji, pocztówka z 1881 r. (Fot. Wikimedia Commons)
„Na zapoczątkowanym przez Łukasiewicza procesie destylacji ropy naftowej bazuje współcześnie wiele gałęzi przemysłu chemicznego, kosmetycznego i nowoczesnych technologii. Także dzisiaj jest patronem przemysłu naftowo-gazowniczego i rafineryjnego w Polsce, a Jego dziedzictwo powinno być mocno i stale rozwijane oraz propagowane w Europie i na świecie” – czytamy w uchwale Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej, dotyczącej ustanowienia patronów roku 2022.
Działalność niepodległościowa i społeczna
Twórca przemysłu naftowego nie ograniczał swojej działalności do spraw biznesowych. Już w młodości Ignacy Łukasiewicz związał się z organizacjami niepodległościowymi. W 1845 roku został agentem Centralizacji Towarzystwa Demokratycznego Polskiego. Zapłacił za to w latach 1846-1847 więzieniem przez władze austriackie we Lwowie. Przez kilka kolejnych lat pozostawał pod nadzorem policyjnym.
Patriotą pozostał jednak do końca życia – z dochodów płynących z nafty wspierał w 1863 roku powstańców styczniowych, którzy walczyli z Rosjanami w Królestwie Polskim. Zarobione pieniądze przeznaczał na wyposażenie powstańczych oddziałów, a z kolei rannym w czasie starć udzielał schronienia i pomocy w swoim dworku w Chorkówce.
Pomnik Ignacego Łukasiewicza we Lwowie (Fot. Witold Lewandowski)
Propagował zakładanie sądów, budowę szkół i szpitali, kościołów, dróg i mostów, jak również osobiście finansował wiele inicjatyw. Walczył z biedą i problemami społecznymi, tworzył fundusze emerytalne dla swoich pracowników i ich rodzin. Utworzył również Towarzystwo Zaliczkowe w Krośnie. Organizował kasy zapomogowe, które jako pierwsze takie instytucje w Europie zabezpieczały robotników na wypadek choroby czy inwalidztwa.
Poza tym dbał o rozwój oświaty i kultury oraz edukację pracowników przemysłu naftowego. Za działalność charytatywną papież Pius IX nadał mu w 1873 roku tytuł Szambelana Papieskiego i odznaczył Orderem Świętego Grzegorza Wielkiego.
Od 1876 roku aż do śmierci Ignacy Łukasiewicz intensywnie pracował jako poseł do Sejmu Krajowego we Lwowie. Zmarł w Chorkówce 7 stycznia 1882 roku w wyniku ciężkiego zapalenia płuc. Ten słynny wynalazca, przedsiębiorca, polityk i społecznik został pochowany na cmentarzu parafialnym przy kościele w Zręcinie, który sam ufundował. W roku 2022 przypadła 140. rocznica jego śmierci.
Opracowała Karolina Szostak
