Jacek Kaczmarski (Fot. tvp.pl)

10 kwietnia 2021 roku mija 17. rocznica z dnia śmierci polskiego poety, autora tekstów, pieśniarza Jacka Kaczmarskiego. Zachęcamy do zapoznania się z życiorysem oraz znanymi utworami wykonawcy.

Jacek Kaczmarski urodził się w Warszawie, w już komunistycznej Polsce, 22 marca 1957 roku. Od najmłodszych lat zajmowali się nim dziadkowie, gdyż rodzice rozwijali karierę zawodową. Miłość do muzyki, w szczególności do muzyki klasycznej, zaszczepiła Jackowi Kaczmarskiemu babcia. Jedną z pierwszych swoich piosenek, „Wydarzenie w knajpie”, napisał mając 15 lat. Zadebiutował w 1976 roku na Warszawskim Jarmarku Piosenki.

Jacek Kaczmarski – Wydarzenie w knajpie

Druga połowa lat 70. była okresem aktywnej działalności domów studenckich. Odbywały się konkursy muzyczne, na jednym z których, Jacek Kaczmarski poznał Przemysława Gintrowskiego i Zbigniewa Łapińskiego. W 1979 roku wspólnie przygotowali program poetycki „Mury”, z którym występowali w całym kraju.

Niewątpliwie, najsłynniejszym utworem Jacka Kaczmarskiego jest pieśń „Mury”, pochodząca z tego okresu, inspirowana pieśnią katalońskiego barda Lluisa Llacha. Utwór ten stał się hymnem „Solidarności” i symbolem antykomunistycznej opozycji, a Jacek Kaczmarski został mianowany „bardem „Solidarności”.

„Jacek Kaczmarski nie ograniczył się do zaśpiewania kilku piosenek, które posłużyły w celach politycznych przez kilka lat. Był bardem „Solidarności”, w czasie, gdy było to bardzo potrzebne. Czas mijał, a te pieśni nie traciły uniwersalności, bo utkane były z tkanki historycznej, nawiązań literackich i malarskich” – mówił Krzysztof Gajda, autor biografii Jacka Kaczmarskiego, podkreślając ponadczasowość i wielopłaszczyznowość jego twórczości.

Jacek Kaczmarski – Mury

W roku 1981 Jacek Kaczmarski zdobył nagrodę dziennikarzy na Festiwalu Piosenki Polskiej w Opolu za „Epitafium dla Włodzimierza Wysockiego”. Warto podkreślić, że początkowy etap twórczości Jacka Kaczmarskiego wiąże się z fascynacją Włodzimierzem Wysockim, rosyjskim pieśniarzem, poetą i aktorem oraz jego twórczością.

„Po spotkaniu z Wysockim w 1974 roku zrozumiałem, że piosenka nie jest jedynie umiejętnością napisania tekstu i skomponowania muzyki. Może być sposobem wyrażania najgłębszych, najbardziej podstawowych treści. Myślę, że wszystko, co pisałem w latach 1974-1978, było pod wpływem Wysockiego, zarówno w materii poetyckiej, jak i w sposobie wykonania” – mówił w wywiadzie dla Tygodnika „Solidarność” Jacek Kaczmarski.

Jedna z najpopularniejszych piosenek Jacka Kaczmarskiego „Obława”, jest wolnym tłumaczeniem z Wysockiego. Polski bard zapożyczył sytuację, która ma miejsce w oryginale, zmienił jej melodię i dostosował tekst do polskich realiów.

Jacek Kaczmarski – Epitafium dla Włodzimierza Wysockiego

W momencie wprowadzenia w Polsce stanu wojennego, 13 grudnia 1981 roku, Jacek Kaczmarski przebywał we Francji w trasie koncertowej. Nie zdecydował się wówczas na powrót do kraju. Przebywał na emigracji, żył głównie z występów, przeznaczając część zysków na wspieranie podziemnej „Solidarności”. W roku 1984 zaczął pracować w Monachium w Radiu Wolna Europa. Od roku 1990 Kaczmarski często przebywał i koncertował w Polsce. W tym też roku nagrał płytę „Wojna postu z karnawałem”.

„Pełen był sprzeczności. Z jednej strony przekonany o wartości tego, co robi, a z drugiej niepewny, jak ludzie to odbiorą. Mimo że miał ogromny dorobek, to nie wiedział, co ma zaśpiewać, aby mówiąc o swoim rozumieniu świata jak najwięcej, skupić uwagę publiczności podczas koncertu. Ludzie chcieli zazwyczaj słuchać piosenek, które znali, „Obławy”, „Naszej Klasy”, „Zbroi”. Z punktu widzenia Kaczmarskiego one już się zdezaktualizowały. On jednak dalej tworzył. Chociażby „Wojnę postu z karnawałem”, która w 1993 roku opisała rzeczywistość przemian w Europie i do dzisiaj pozostaje aktualna” – mówił Krzysztof Gajda.

Jacek Kaczmarski – Wojna postu z karnawałem

Charakterystycznymi cechami twórczości Jacka Kaczmarskiego są ironia oraz umiejętność ponownego opowiadania tekstów kultury. Prawdziwe mistrzostwo osiągnął w pisaniu o obrazach. Nawiązania do malarstwa pojawiają się w twórczości Jacka Kaczmarskiego dość często. Na przykład, w albumie „Muzeum” znalazły się utwory inspirowane polskim malarstwem historycznym. Były to między innymi teksty, stanowiące opisy obrazów Jacka Malczewskiego, „Zesłanie studentów”, „Zatruta studnia” czy „Powrót z Syberii”. Do albumu trafiły również „Rejtan, czyli raport ambasadora” na podstawie obrazu Jana Matejki, podobnie jak i „Stańczyk”.

„Możemy się od niego nauczyć wrażliwości na sztukę, historię, czytania współczesności przez historię, a przede wszystkim tego, że historia jest nauczycielką życia i pewne mechanizmy są powtarzalne. Kaczmarski zawsze starał się wpisywać doświadczenie jednostki w doświadczenie społeczeństw, a doświadczenie społeczeństw w jakieś szersze doświadczenie historyczne. Należy pamiętać, że Kaczmarski jest autorem 650 pieśni. Antologia jego poezji liczy sobie 1000 stron” – mówił Krzysztof Gajda.

Jacek Kaczmarski – Zesłanie studentów

W 2002 roku u Jacka Kaczmarskiego wykryto raka krtani. Polski bard zmarł 10 kwietnia 2004 roku, w szpitalu w Gdańsku. Został pochowany na warszawskich Powązkach Wojskowych.

„Jacek mówił słowami, myślał myślami innych poetów, przekraczał ramy uśpionych na płótnie obrazów, malował wraz z nimi od nowa ich dzieła, ożywiając je, nadając im całkiem nowe sensy. Patrząc na daty dzienne pod tymi niezwykle precyzyjnymi wypowiedziami, ma się wrażenie, jakby Jacek był jedynie przekaźnikiem Ducha Poezji i Muzyki, jakby przepływał przez niego niewidzialny strumień, który bez zbędnych wahań prowadził pióro i wydobywał dźwięki ze strun gitary, bez nadmiernego udziału autora. Bo gdyby miał ten ogrom pracy wykonać jeden człowiek, nie starczyłoby pewnie jednego życia” – pisał Krzysztof Gajda.

Więcej o życiu i twórczości Jacka Kaczmarskiego można dowiedzieć się odwiedzając stronę internetową kaczmarski.art.pl. Tam są również umieszczone wywiady z pieśniarzem, wspomnienia o nim, a także teksty, nuty i chwyty do poszczególnych utworów.

Opracowała: Danuta Stefanko